[pāṇḍurāṅga] vương quốc của thần/tính bản nguyên của năng lượng bảo tồn.

 [pāṇḍurāṅga] vương quốc của thần/tính bản nguyên của năng lượng bảo tồn.

Hay từ [pāṇḍurāṅga] đến [Phan-Rang]

[pāṇḍurāṅga] vốn là một tiểu vương quốc nằm ở phía nam trong liên bang Mandala Champa cổ (bao gồm hai tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận ngày nay), được ghi chép trong nhiều văn bản lịch sử bang giao với các tên được phiên âm qua Hán-Việt: Tân Đồng Long, Bang Đồ Long, Bang Đô Lang, Phan Lang, Phan Lung, Man Lang, Man Lung,…

Trong tấm bia mang kí hiệu C.6, tên [pāṇḍurāṅga] được chép tại dòng đầu của đoạn văn bản với pāṇḍurāṅgeśvara = pāṇḍurāṅga-iśvara có nghĩa là vương triều pāṇḍurāṅga (賓童龍国Tân Đồng Long Quốc, được mô tả trong quyển thứ 32 “Tam tài đồ hội”); hay với từ [panrām̃] tức Panrāṅ được chép tại dòng thứ hai trong bia C.123 (tấm bia kanduk), ở đây ta thấy Panrāṅ chính là lối viết rút gọn của pāṇḍurāṅga.

[pāṇḍurāṅga] पाण्डुराग là tên từ gốc tiếng Sanskrit, có nghĩa đen là màu sắc xám-trắng. Hàm nghĩa chỉ cho năng lượng bảo tồn/tính bản nguyên đại diện hình ảnh vị thần Vishnu (Krishna), điều này được mô tả trong những bia kí từ tk8-12.

Từ tk12 về sau sự dịch chuyển ý nghĩa này đã bao gồm để dành cho vị thần chủ Shiva đại diện cho trimurti.

Ở đây chúng ta quan sát các biến thể lần lượt:

[pāṇ-ḍu-rāṅ-ga] –> Bang-đô-lang/Bang-đồ-long/Tân-Đồng-Long;

Pan-rāṅ -> Phan-Lan/Phan-Lung/Ma-Lang/Mang-lung

Và nó cũng chính là nguồn gốc cho địa danh mang tên Phan-Rang ngày nay, từng là trung tâm của vương quốc [pāṇḍurāṅga].