Từ [Palei CaKlaing] cho đến Làng [Nha Trinh]/[Nha Tranh] hay Làng [Mỹ Nghiệp] nay

Từ [Palei CaKlaing] cho đến Làng [Nha Trinh]/[Nha Tranh] hay Làng [Mỹ Nghiệp] nay.
***

Làng [Mỹ Nghiệp] nay là địa danh hành chính (thôn/làng) thuộc huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Là một làng dệt cổ truyền có truyền thống lâu đời được các Bà các Mẹ truyền tay qua các con gái của mình mà bảo tồn cho đến bây giờ. Làng trú trên gò đất cao nơi cuối dòng Krong La-a tức Sông Lu ngay cạnh Bal Caong một thành phố cũ thuộc Biuh Bal Pangdurang (Panduranga).

Cái tên “làng” [Mỹ Nghiệp] là tên hành chính được đặt mới đây trong giai đoạn của vương quyền Bảo Đại, nằm bên cạnh dòng Sông “Đập Giữa” (Banek Krâh) tức Sông Lu đoạn có đập Giữa chắn dòng. Sau trận lụt lớn năm Thìn (1964) làng dịch chuyển vào gò đất cao hơn và trú đến ngày nay với cái tên [Mỹ Nghiệp].

[CaKlaing] là cái tên làng theo tục danh thông dụng mà người Cham bấy lâu nay vẫn hay sử dụng mặc dù làng nay đã đổi tên hành chính như nay ta đã biết.

[CaKlaing] /ca: klɛŋ/ đọc như Cha [Kl]ing hay Cha [Kl]eng mà dấu âm AI theo phương ngữ từng vùng mà nghe thành E – A hay I, và đây là nguyên do hình thành nên tên gọi [Nha Tranh] hay [Nha Trinh] có trước đó.

Theo câu chuyện của người xưa kể lại, rằng tên làng Palei [Caklaing] được đặt theo tên của Muk [Caklaing] (Ong PaCa-Muk Caklaing) là ông bà nuôi người mẹ thân sinh của vị vua tài ba là Po Klong Garai, tên làng đã được đặt theo tên của người Mẹ (tính mẫu, Mẫu hệ).

- Palei [CaKlaing] nổi tiếng với nghề dệt cổ truyền , mà nguyên liệu làm sợi chính là từ cây Bông (Phun Kapah), để có số nguyên liệu này thì hẳn nhiên một làng nghề dệt cổ truyền ắt cần đến một diện tích cách đồng lớn và có tính chất đất phù hợp để có thể trồng được giống cây Bông này dùng cho việc dệt vải của mình. Và hẳn nhiên, toàn bộ nhân lực của làng đều dồn vào ngành nghề này, hay liên quan đến các công đoạn cho ngành nghề dẫn đến quỹ đất và nhân lực dành cho ngành nông nghiệp (trồng lúa) giảm đi. Hiện nay trong tất cả các làng của người Cham tại xứ Phan Rang này thì làng Mỹ Nghiệp có quỹ đất nông nghiệp (trồng lúa) có thể là thấp nhất dù có lợi thế nằm cạnh dòng Krong La-a (Sông Lu) phù hợp khai thác dòng nước.

- Liên quan đến Palei [CaKlaing] còn có các địa danh cần xét đên/lưu tâm đó là [Banek Krâh] (Đập Giữa), [Danaw Aih] (Vũng Aih, đọc nhứ É), [Hamu Rok], [Hamu Baok],…

- Ta biết xứ Panduranga, giai đoạn Po Klong Garai lên làm vua, ông đóng đô tại Bal Sri Banây (Nại, khu vực làng Tri Thuỷ). Và khu vực sinh hoạt thuở niên thiếu cùng đám bạn ở khu vực [Bal Hanguw] (Xem thêm các bài cùng chủ đề bên dưới).

- Các thủ đô của xứ Panduranga cũng đã dịch chuyển dần vào nam theo dòng lịch sử của xứ sở, và không ngoài khả năng Palei Caklaing cũng thế đã dịch chuyển theo thời cuộc. Với đặc tính là một làng nghề thủ công, dệt truyền thống chắc chắn phải dịch chuyển theo cùng để có thể dệt ra các thứ vải hoa,…phục vụ cho Vương triều hay cho người dân trong xứ và theo một quy luật nó ắt phải là nơi nằm trong bán kính trung tâm thành phố xầm uất của vương triều. Tại Palei Caklaing hiện có một dòng họ, mà theo người xưa kể lại thì dòng họ vốn chuyển từ bên trong núi rừng đến làng mới hiện tại vào buổi đầu lập làng này, và có lẽ không nằm ngoài khả năng trước đó Họ, dân làng đã đi lánh nạn trên vùng Dran trước khi quay về nơi định cư mới tại Bal Biuh Pangdarang.

*** Địa danh có tính dịch chuyển, dịch chuyển theo dòng lịch sử đi theo lớp dân chốn cũ đến nơi cư trú mới như một thứ kỉ niệm khó quên, hay để thành một thông điệp lịch sử nhắc nhở con cháu mai sau theo mạch mà truy nguồn. Dựa vào những dữ kiện nêu trên, cùng với các địa danh xưa dọc theo dòng [Krong Praong] sông Cái có những sự trùng hợp về tên gọi địa danh cũng đã cho ta một gợi ý về địa điểm (nơi cư trú trước đó) vào giai đoạn của Po Klong Garai có bán kính tạm xác định xung quanh Banek Caklaing (đập Nha Trinh) và để có thể đi đến một kết quả chính xác hơn là việc chúng ta cần xác định được vị trí địa danh [Banek Krâh].

*** Vậy [Banek Krâh] nằm ở vị trí nào trên dòng [Krong Praong] Sông Cái này!

P/s: Xem thêm bài

- Từ [Banek PaCa] hay [Banek Caklaing] đến [Đập Nha Trinh]

- Từ [Krong Pha] cho đến [Sông Pha]

- Từ [krong La-a] hay [Cek La-a] đến [Sông Lu]