Một số thay đổi ngôn ngữ và văn hóa theo thời gian thông qua các gợi ý về từ vựng và ngữ pháp trong tiếng Cham/Champa

 Một số thay đổi ngôn ngữ và văn hóa theo thời gian thông qua các gợi ý về từ vựng và ngữ pháp trong tiếng Cham/Champa

•Sự phát triển đáng kể của tiếng Cham theo thời gian:

Ngôn ngữ Cham cổ ('Old Cam') được sử dụng trong các văn khắc khác biệt lớn so với tiếng Cham hiện đại. Một người Cham hiện đại chỉ có thể hiểu một vài từ được ghi trên các văn khắc cổ, ngay cả khi hệ thống chữ viết cổ đã được chuyển sang dạng hiện đại. Điều này cho thấy một quá trình tiến hóa mạnh mẽ của ngôn ngữ giữa giai đoạn cổ xưa và hiện đại.

•Sự thống trị ban đầu của tiếng Phạn và sự suy giảm theo thời gian:

Các văn khắc Cham cổ nhất được viết bằng tiếng Phạn. Tuy nhiên, từ thế kỷ thứ 9 trở đi, tiếng Phạn dần chia sẻ không gian ngôn ngữ với tiếng Cham. Đến thế kỷ 11, vai trò dường như đảo ngược, với phần lớn nội dung quan trọng của văn khắc được thể hiện bằng tiếng Cham, trong khi tiếng Phạn chỉ còn xuất hiện ở phần mở đầu mang tính hình thức. Cuối cùng, việc sử dụng tiếng Phạn gần như biến mất. Sự thay đổi này có thể phản ánh sự suy giảm về khả năng chuyên môn của các học giả ngôn ngữ Phạn ở địa phương và sự trỗi dậy của tiếng Chăm như một ngôn ngữ hành chính và văn hóa.

•Mối liên hệ giữa tiếng Cham và tiếng Mã Lai:

Tiếng Cham có mối liên hệ chặt chẽ với tiếng Mã Lai, thể hiện qua nhiều từ vựng tương đồng và những tương ứng âm vị có hệ thống. Điều này gợi ý một nền tảng ngôn ngữ chung và có thể giúp các nhà nghiên cứu hiện đại trong việc giải mã tiếng Cham cổ khi đối chiếu với tiếng Cham hiện đại không đủ.

•Sự khác biệt trong việc sử dụng tiếng Cham và tiếng Phạn phản ánh tính chất nội dung:

Trong giai đoạn từ khoảng thế kỷ 9 đến 11, khi các văn khắc song ngữ trở nên phổ biến, có một gợi ý rằng tiếng Phạn thường được sử dụng khi đề cập đến những vấn đề mang tính vĩnh hằng (danh tiếng của vua, quyền năng thần linh), trong khi tiếng Cham được sử dụng nhiều hơn cho những nhu cầu cấp bách tức thời trong đời sống xã hội. Điều này cho thấy một sự phân biệt về chức năng giữa hai ngôn ngữ trong bối cảnh văn hóa và xã hội.

•Ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ:

Việc sử dụng tiếng Phạn trong các văn khắc ban đầu, hệ thống niên đại Śaka, và sự vay mượn từ vựng tiếng Phạn vào tiếng Cham cho thấy một ảnh hưởng văn hóa sâu sắc từ Ấn Độ trong lịch sử Champa. Đặc biệt, sự kiện hệ thống chữ cái hoa (chronogram) vốn có nguồn gốc từ tiếng Phạn được sử dụng cả trong tiếng Cham (dù từ vựng vẫn là tiếng Phạn) là một minh chứng cho sự tiếp thu và bản địa hóa các yếu tố văn hóa Ấn Độ.

•Sự thay đổi trong trình độ sử dụng tiếng Phạn:

Các văn khắc tiếng Phạn sau này thường vụng về, sử dụng vốn từ vựng đơn giản và không tuân thủ các quy tắc ngữ pháp. Thêm vào đó, hiện tượng tự tung tự tác về chính tả tiếng Phạn trong các văn khắc muộn hơn so với các văn khắc trước đó cho thấy có thể có sự suy giảm về trình độ và sự hiểu biết sâu sắc về tiếng Phạn theo thời gian.

Tóm lại, những thay đổi về vựng và ngữ pháp trong các văn khắc Champa theo thời gian gợi ý một quá trình phát triển ngôn ngữ nội tại của tiếng Cham, sự chuyển đổi về vai trò và tầm quan trọng giữa tiếng Phạn và tiếng Cham, mối liên hệ ngôn ngữ và văn hóa với các khu vực lân cận (như Mã Lai), và những thay đổi trong ảnh hưởng và trình độ sử dụng các ngôn ngữ ngoại lai (như tiếng Phạn), tất cả đều phản ánh những biến đổi văn hóa và xã hội sâu sắc trong lịch sử Champa.